ARİF AY
Son haftalarda ilgiyle okuduğum kitaplardan biri de Gökhan Tunç un Kavramlar Ve Kuramlarla Escort Gümlüdere Çağdaş Türk Şiiri Okumaları isimli kitabı oldu Ötüken Neşriyat 2022 İstanbul
Kavramlarla Şiir Okumaları ve Kuramlarla Şiir Okumaları başlıklarıyla kitap iki kısımdan oluşmaktadır Kavramlarla Şiir Okumaları kısmında Yahya Kemal in Gümlüdere escort Geçmiş Yaz ve Süleymaniye de Bayram Sabahı Ahmet Haşim in Merdiven Edip Cansever in Masa da Masaymış ha Salıncak Orhan Veli nin İstanbul u Dinliyorum İsmet Özel in Erbain isimli Gümlüdere escort Bayan kitabının birinci sayfasına aldığı Yaşamayı bileydim müellif mıydım hiç şiir dizesiyle başlayan şiiri Behçet Necatigil in Karışık Tarife Çıkartma V B Bayrıl ın Gül Ey Saf Çelişki Melih Cevdet Anday ın İkaros un Ölümü Ahmet Hamdi Tanpınar ın Bursa da Zaman Nâzım Hikmet in Simavne Kadısı Oğlu Pir Bedreddin Destanı Makinalaşmak Sezai Karakoç un kimi şiirleri İlhan Berk in Ev Ahmet Telli nin Küçük Yıldızın Son Baladı Yüksel Pazarkaya nın Sevgi Serkan Işın ın Makinalaşmak İstiyorum isimli şiiri Kuramlarla Şiir Okumaları kısmında de Necip Fazıl ın Kaldırımlar Yahya Kemal in Rindlerin Ölümü Hilmi Yavuz un Çöl ve Ay Ahmet Haşim in Yarı Yol Bütün Şiirleri Behçet Necatigil in Yazı Gerçeği Karışık Tarife Serkan Işın ın Dünyanın En Hoş Dört Dizesi Lâle Müldür ün birtakım şiirler Çözümleniyor
Kitabın ön kelamında kendinden evvelki şiir yorumlarına dair çalışmaları anan Gökhan Tunç Elinizde tuttuğunuz kitapta ise şiir yorumlamanın zorluğu kavramlar ve kuramların yardımıyla aşılmaya çalışılmaktadır Bu çerçevede bu çalışmada kendinden evvel tıpkı minvalde yazılmış yapıtlardan farklı olarak seçilen şiirler çeşitli kavram ve kuramlarla yorumlanmıştır Bu türlü bir efora girilmesinin temel nedeni kavram yahut kurama ilişkin tanımlama ve açıklamaların fazlalığına karşılık uygulamalardaki azlıktır diyerek kitabı hazırlayış hedefini açıklar
ŞİİRİN MANA KAPISI VE KURAMLAR
Gökhan Tunç kavramlarla şiir çözümlemede her bir şiir için şu kavramlardan birini kullanıyor Metafor imge ironi alegori metinlerarasılık palimpsest etkilenme telaşı geleneğin icadı kültürel bellek atonal farklılaştırma yabancılaştırma somut şiir kavramı görsel şiir kavramı hipermetin kronotop transhümanizm
Kuramlarla şiir çözümlemesinde ise şu kuramları kullanıyor Dilbilimsel tenkit Rus biçimciliği yapısalcılık alımlama kuramı psikanalitik tenkit avangart kuramı kaos teorisi postmodern eleştiri
Gökhan Tunç şiirleri çözümlemeden evvel her kavram ve kuram hakkında bilgi verirken farklı düşünür ve sanatkarların kavram ya da kurama dair görüşlerine de yer verir Dolaysıyla büyük bir emekle kotarılan epey güçlü bir kaynağa dayalı takdire şayan bir çalışma ortaya koymuş Tunç
Seçilen şiirlerin kavrama ya da kurama uygun olmaları gözetilmiş Kimi şiirler birden çok kuram ya da kavramla okunabileceği üzere her şiir her kuram ya da kavramla okunamayacağını da belirtmemiz gerekir Ancak bir şiirin birden fazla kuramla da yorumlanabileceğinin altı bilhassa çizilmelidir Buna karşılık bir şiirin mana kapısını her kuram kavramın açamadığı rastgele bir kavram kuramın da rastgele bir şiirle izdivacından çok olumlu sonuç alınamayacağı özellikle tekrar vurgulanmalıdır Ayrıyeten incelemelerde sonuncu manaya ulaşıldığına dair bir tezde da asla bulunulmamaktadır diyor Gökhan Tunç haklı olarak
Şiir çözümlemeleri ya da incelemeleri çoklukla mana ve biçim çerçevesinde yapılan çalışmalardır Bu çalışmaların lisanın gücünü ve imkânlarını görünür kılması bakımından pahaları yadsınamaz Sözgelimi bir sözcüğün mana katmanlarının çağrışım gücünün ortaya konması lisanın imkânlarının ne kadar geniş olduğunun gösterilmesi hem şair muharrir için hem de okur için büyük bir kazanımdır Şiire salt mana istikametinden yaklaşmak onu bir niyet metnine bir düzyazıya indirgemek tehlikesini de beraberinde getirmez mi Şiirle kurduğumuz ünsiyet manadan evvel onun his boyutuyladır Şiir bize his boyutuyla dokunur Biz de onu dokunduğu yerden severiz O his bir biçimde bizde de karşılığı olan bir acının bir sevincin bir coşkunun bir hüznün bir başkaldırının bir hasretin bir ihanetin bir yalnızlığın bir tutkunun depreşmesidir bir bakıma Dolaysıyla mana çok sonra gelir Birden fazla vakit manaya muhtaçlık bile duymayız His boyutuyla bizi sarmalamayan ünsiyet kuramadığımız şiirlerde mana arayışına girişiriz daha çok
ŞİİRDE METAFOR
Şimdi düşünüyorum da bir öğrencinin bir gazelin veznini bilemediği ya da kelam sanatlarını bulamadığı için edebiyat dersinden sınıfta kalması eğitim sistemimizin hâlâ sürüp giden kapanmayan bir yarasıdır Edebiyat öğretimini klişelere kalıplara dökmek birçok nesilleri şiirden hikayeden romandan soğutmadı mı Yüksek Öğretim Kurumu nun tez arşivi filanca şairin divanında dinî coğrafik ögeler bahisli bir örnek yüksek lisans ve doktora tezleriyle doludur Ne işe fayda Allah aşkına bu tezler akademik basamakları tırmandırmanın ötesinde Bırakalım artık meçhule giden bir gemiyi tabut ağır ağır çıkılan bir merdiveni ömür olarak sabitlemeyi Gemi ya da merdiven okurda neye tekabül ediyorsa asıl olan o dur Oktay Rifat ın Bir süzün manası birden fazla vakit o kelamın gözümüzün önüne getirdiği manzaradan öteki bir şey değildir kelamı bu savımızı doğrular niteliktedir Şiiri varlıklı kılan da bu çeşitlilik değil mi Sözgelimi Gökhan Tunç Edip Cansever in Masa da Masaymış ha şiirindeki masayı bellek metaforu olarak kıymetlendiriyor Meğer masa metafor olarak insan da olabilir Hayat insanın omuzlarına maddi ve manevi yükler yükler Bu yükler birçok vakit o denli ağır gelir ki sendeleriz düşecek üzere oluruz ancak sorumluluğumuzun gereği olarak bu yükleri ömür uzunluğu taşırız ayakta durmaya çalışarak
Faraza Ahmet Haşim in şiirlerinin odağına annesini koyması ya da kendini yakışıksız görmesi şiirlerinin estetiğini ne azaltır ne de artırır Demek ki berbat adamdan hoş şiirler de zuhur edermiş
Gökhan Tunç ne hoş demiş Şiiri de gül üzere bir estetik nesne olarak algılarsak şiirin çağrışımsal zenginlik ve hoşluğu ölçüsünde bir yorum pek mümkün görünmemektedir Yorumcunun da şiiri her yorumlama uğraşı onu soldurma onun hoşluğunun hakkını verememe ihtimali taşır Ahmet Haşim üzere söylersek şiirde mana arayan yorumcunun yaptığı hakikaten şiirin zenginliğiyle koşut değilse bülbülü eti için öldürmektir Söz edilen bağlamda şiirin zenginliğini yoksullaştırır yorumcu
Kavramlar Ve Kuramlarla Çağdaş Türk Şiiri Okumaları beni zenginleştiren bir kitap oldu